مدرسه علمیه الراضیه اسدآباد همدان

تحقیق از جنبه های گوناگون به انواعی تقسیم می شود:

1.بنیادی و کاربردی:(تحقیق بنیادی) تحقیقی است که با موضوع های زیر بنایی در ارتباط است.ولی (تحقیق کاربردی) از جمله تحقیق هایی هستند که در پاسخ به مسائل عصری به انجام می رسد و نتایج آن برای اصلاح امور به کار می رود.برای نمونه ،ناسخ و منسوخ و ظاهر و باطن و اعجاز قرآن،تحقیق بنیادی است.اما نوگرایی،تحجر گرایی و پاسخ به شبهه ها و مسائل مستحدثه فرهنگی معاصر ،کاربردی اند.

2.میدانی و اسنادی(کتابخانه ای):تحقیق میدانی تحقیقی است که بر روی پدیده های عینی محسوس و قابل اندازه گیری صورت میگیرد.به طور کلی ،هر مطالعه علمی بزرگ یا کوچکی که روابط را به طور نظام یافته دنبال میکند و فرضیه ها را می آزماید و نیز در شرایط زندگی واقعی مانند:  جوامع محلی،مدارس،کارخانه ها،سازمان ها و موسسه ها که اجرا می شود،از انواع مطالعه میدانی است.در تحقیقات میدانی،محقق از سه روش (مشاهده)،(مصاحبه) و (پرسشنامه) برای گرد آوری اطلاعات مورد نیاز خود بهره میبرد. در تحقیق اسنادی اطلاعات لازم در مورد ریز موضوع های تحقیق،از طریق مطالعه کتاب ها،مقاله ها و پایان نامه ها و دیگر آثار مکتوب که به طور معمول در کتابخانه های عمومی یا تخصصی موجود است و نیز با اندیشه ورزی و تدبر بر روی اطلاعات،به دست می آید.بر این اساس،پژوهشگر نخست باید نوعی کتاب شناسی متناسب با پژوهش خود را فراهم آورد.منبع شناسی ،محقق را آگاه می سازد که از هر منبعی در چه موضوعی و به چه اندازه ای باید استفاده کند.

3.ردون رشته ای و میان رشته ای: بسیاری از موضوع ها به اعتبارهای گوناگون ،در علوم متعددی مورد بحث قرار می گیرند.(تحقیق درون رشته ای)،تحقیقی است که برای رسیدن به نتایج مورد نظر،به مباحث مطرح در یک علم بسنده می شود.ولی در (تحقیق میان رشته ای) ، باید به مباحث دو یا چند علم مراجعه شود.بر این اساس،مقایسه قصاص در علوم فقهی و حقوق ،موضوعی میان رشته ای است.اما قصاص در فقه اسلامی ، درون رشته ای محسوب می شود.

4.متن پژوهی،موضوع یا مسئله پژوهی:برخی از تحقیق ها مانند: ترجمه و نقد یک اثر و یا تصحیح و تعلیق یک نسخه خطی که برای حل یک مسئله یا مسائل خاصی انجام        نمی شوند را میتوان (متن پژوهی)نامید.بعضی از پژوهشها به موضوع خاصی میپردازد مانند شفاعت یا توسل.اما برخی دیگر از تحقیق ها که برای پاسخ گویی به سوال یا سوالهای خاصی انجام می شوند،(مسئله پژوهی)نام دارند؛مانند اینکه بدانیم زبان قرآن ،چه زبانی است؟ آیا عرفی یا فراعرفی؟   به این سه نوع پژوهش ،متن محوری ،موضوع محوری و مسئله محوری هم گفته میشود.

5.تحقیق معنا شناختی و پدیده شناختی :در تحقیق معنا شناختی،موضوع آن معناست و رابطه معنا با لفظ،یا معنا با معنا بررسی میشود.معنا هم دوقسم است: الف) معنای بسیط که عبارت است از: مفهوم یا تصور؛ب)معنای مرکب که عبارت از قضیه یا تصدیق است.

در (تحقیق پدیده شناختی) موضوع آن پدیده ها یا رابطه دو پدیده خارجی با یکدیگر ،بررسی میشود که آیا وجود یکی ،سبب وجود دیگر میشود (تحقیق علی)و آیا اوصاف مشترکی با هم دارند .(تحقیق توصیفی)و مانند آن.

6.تحقیق توصیفی،انتقادی و تبیینی: در (تحقیق توصیفی)پژوهشگر به گزارش دهی اطلاعات حاصل از تحقیق میپردازد،بدون آنکه در مورد آنها هیچ گونه اظهار نظری بکند.البته گاهی توصیف از منظر صاحبان اقوال و انظار است و زمانی نیز محقق از منظر یک ناظر بیرونی به اقوال می نگرد.ولی در (تحقیق انتقادی)،محقق علاوه بر گزارش اطلاعات،به ارزیابی و رد و اثبات آنها میپردازد.

در تحقیق انتقادی،برای اینکه طلبه ای بتواند با شناسایی مواضع غفلت و ایجاد هوشیاری برای تکرار نشدن آنها،در کار خویش بهره گرفته و با فرایند رساله نویسی آشنا شود،شلیسته است آثار تحقیق دیگران را بررسی و آنها را با توجه به اصول علمی ،از زوایای گوناگون نقد و ارزیابی کند.

اما(تحقیق تبیینی) آن است که محقق میکوشد تا از زوایای پنهان موضوع تحقیق،مانند: علل،انگیزه ها، لوازم و عواقب ان پرده بردارد.